جایزه معماری آقاخان که بزرگ‌ترین جایزه معماری است، به نمونه‌های عالی معماری از نظر طراحی معاصر، مجموعه‌های مسکونی محلی، اقدامات حفاظتی و مرمتی و همچنین احیا و کاربری جدید دادن به بناها و بافت‌های تاریخی و در نظر داشتن مسائل اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و ... در این طرح‌های اجرا شده تعلق می‌گیرد و در سال ۲۰۱۶ سه پروژه ایرانی در میان نامزدهای نهایی جایزه قرار گرفته‌اند.
بنیاد آقاخان یک موسسه است که در زمینه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، علمی و ... در سطح جهان فعال است.کریم آقاخان موسس این بنیاد در زمینه فرهنگی برنامه‌هایی را جهت احیای میراث جوامع اجرا می‌کند که از جمله آنها فعالیت‌های معماری و مرمتی در سرزمین‌های اسلامی است. آغاز به کار شناسایی نمونه‌های معماری و اعطای این جایزه از سال ۱۹۷۷ بود. این جایزه همچنین در پی شناسایی طرح‌هایی بود که بر گفتمان معماری در جهان اسلام تاثیر بگذارد.
در میان جایزه‌های معماری مهم، این جایزه بسیار منحصر به فرد است که نه تنها به کارهای برجسته انفرادی معماران معاصر ارج می‌نهد، بلکه پروژه‌هایی را شناسایی می‌کند که راه‌حل‌های نوین و قابل تکثیری را برای مشکلات توسعه اجتماعی نمایانگر می‌سازند. این جایزه به شهرداری‌ها، صاحب‌خانه‌ها، و استادکاران و بنا‌کارها اهدا شده است.
پروژه‌های برنده شامل مجتمع‌های مسکونی، ترمیم بناهای مستقل، پروژه‌های حفاظت بافت و محیط، چشم انداز‌ها و انگاره‌هایی از ساخت و ساز که هدف آن بهبود و توسعه محیط شهری است، می‌شود.
هر دوره سه ساله شامل یک مرحله فشرده نامزدی، ثبت مستندات و بررسی فنی پروژه‌ها است. در حین دوره، صدها ساختمان معاصر و پروژه‌های حفاظت و مرمت شناسایی شده و به هیأت داوران ارشد معرفی می‌شوند.
اعضای هیأت داوران که در زمینه‌های گوناگونی مثل هنر، باستان‌شناسی، برنامه‌ریزی شهری و معماری، تخصص دارند پروژه‌های برنده را انتخاب می‌کنند. این جایزه، مستندات بیش از شش هزار طرح ساختمانی را از سراسر جهان گردآوری کرده است و از این میان ۹۰ پروژه به عنوان برندگان جایزه انتخاب شده‌اند.
همچنین جایزه ویژه این بنیاد تا‌کنون به سه معمار شاخص یعنی رفعت چادرجی، حسن فتحی و جفری باوا اهدا شده است.
از طرح‌های معماری دریافت‌کننده این جایزه می‌توان برج‌های دوقلوی پتروناس در مالزی، کتابخانه اسکندریه در مصر، مسجد العباس در یمن، احیای شهر تاریخی بیت المقدس و ... را نام برد.
این جایزه به برخی از طرح‌ها و پروژه‌های معماری و مرمت و احیای انجام شده در ایران نیز تعلق گرفته است که عبارتند از پناهگاه ساخته شده با کیسه شنی، شهر جدید شوشتر، باغ فردوسی در تهران، مرمت چهلستون، هشت بهشت و عالی قاپو در اصفهان و احیای چند بنای تاریخی در اصفهان و یزد.
جایزه معماری آقاخان بر خلاف جایزه پریتزکر، بر روی شیوه‌های بومی و اسلامی و راهکردهای معماری کهن و نوین در توسعه جهان سوم نیز متمرکز است. همچنین این جایزه‌ای است که هر سه سال یک بار از سوی بنیاد شبکه توسعه آقاخان به یک یا چند معمار زنده اعطا می‌شود.
جایزه معماری آقاخان هر سه سال یکبار از سوی بنیاد توسعه آقاخان به طرح‌های برتر ارائه می شود. این جایزه بر روی شیوه های بومی و اسلامی و راهکردهای معماری سنتی و مدرن و تأثیر آن بر توسعه متمرکز است. جایزه امسال آن یک میلیون دلار تعیین شده است.
لازم به ذکر است ۱۹ نامزد نهایی جایزه آقاخان در سال ۲۰۱۶ اعلام شده‌اند که سه پروژه ایرانی شامل خانه منوچهری، پل طبیعت و خانه ۴۰ گره در میان آنها دیده می‌شد. این پروژه‌ها که توسط هیئت داوران مسابقه از میان ۳۴۸ اثر ارسالی انتخاب شده‌اند با هم به رقابت می‌پردازند.
مأخذ:
mrud.ir 
