برای بزرگ‌نمایی، روی تصویر کلیک کنید.بنای تاریخی «تاق کسرا» سال‌هاست که در وعده‌های دو کشور ایران و عراق بلاتکلیف مانده است؛ بنایی مربوط به دوره‌ی ساسانی با معماری ایرانی، که اکنون در درون مرزهای عراق قرار گرفته و هر بار بخشی از آن فرو می‌ریزد. چند روز پیش، همزمان با آغاز سال ۲۰۲۱، در شبکه‌های اجتماعی عراقی تصاویری از تاق کسرا منتشر شد که نشان می‌داد بخش دیگری از تاق این اثر باستانی فروریخته است. این موضوع اگرچه میان دوستداران میراث فرهنگی در عراق واکنش‌های بسیاری داشت، به‌نحوی که در شبکه‌های مجازی هم این تصاویر پخش شد و کاربران دولت عراق را مسبب آن دانستند و از بی‌توجهی دولت عراق انتقاد کردند، اما در ایران هم واکنش‌ها پس از ترجمه‌ی این خبر کم نبود. بسیاری از باستان‌شناسان و دوستداران میراث فرهنگی و حتی رسانه‌ها به این موضوع پرداختند و یادآوری کردند که قرار بود این بنای تاریخی نه تنها در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گیرد، بلکه می‌بایست در همکاری مشترک میان ایران و عراق مرمت شود. در این میان پرسشی که پدید می‌آید، این است که چرا ایوان مدائن برای ایرانی‌ها مهم است و ریختن بخشی از سقف آن، این‌قدر در میان فعالان شبکه‌های اجتماعی ایرانی هم با واکنش همراه بود و باستان‌شناسان به‌طور جدی نگران این اثر تاریخی شدند؟ پاسخش البته بسیار ساده است: چون این سازه‌ی تاریخی، ایرانی است.
اثر باستانی و نماد تمدن ساسانیان، در عراقِ کنونی است
تاق کسرا که آن را «ایوان مدائن» یا «ایوان خسرو» هم می‌خوانند، بلندترین تاق خشتی جهان و تنها بنای قابل مشاهده از شهر باستانی تیسفون در عراق است، که حدود دوهزار سال قدمت دارد؛ یک اثر باستانی که نماد تمدن ساسانیان در عراق کنونی است. این تاق بلندای ۳۷متری، دهانه‌ی ۲۵متری و عمقی ۴۸متری دارد. این حجم از بنایی که با خشت ساخته شده، قطعاً در زمان خودش یک شگفتی به شمار می‌رفته است، چون امکانات امروزی برای ساخت آن وجود نداشته است؛ همچنان که بنای سنگی تخت‌جمشید و بسیاری از بناهای دیگر در زمان خودشان شگفتی به شمار می‌رفتند و هنوز هم باشکوه هستند. این تاق زمانی ساخته شده که ایران از جیحون تا فرات را در اختیار داشت.
بنای ایرانی که در دهه‌های اخیر تحت تأثیر روابط پرتنش بود
این تاق منبع الهام بسیاری از معماران شده است، مانند آندره گدار، معمار مشهور فرانسوی که با الهام از این تاق و معماری فرانسوی، تاق موزه‌ی ایران باستان را طراحی کرد، یا محسن مقدم، استاد دانشگاه تهران و باستان‌شناس و معماری که با ایده گرفتن از این تاق و با یک نشان گچی و ساسانی، آرم دانشگاه تهران را طراحی کرد و ساخت. این بنا به دلیل آن که چندین سده است که دیگر درون مرزهای ایران قرار ندارد، بسیار مورد بی‌توجهی قرار گرفته و ناامنی در عراق در چند دهه گذشته هم مزید بر علت شده است. این اتفاق موجب شده بنایی با این درجه از اهمیت هنوز به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت نشود. با این همه، سازمان میراث فرهنگی ایران همچنان در گفتگوهایش با مسئولان عراقی از آمادگی ایران برای مرمت این بنای تاریخی سخن می‌گوید. مسئولان کشور عراق نیز همیشه از این آمادگی استقبال کرده‌اند، اما این همکاری هیچگاه به سرانجام نرسیده است. از این اثر تاریخی که در شهر تیسفون قرار دارد، چیز زیادی به جا نمانده است. افزون بر این، از حفاری‌ها در منطقه‌ی تیسفون، که بارها، به‌ویژه در دهه‌های بیست و سی میلادی مورد کاوش‌های باستان‌شناسی قرار گرفته، موزه‌های عراق سهم چندانی نبرده‌اند. بیشتر آثار یافته‌شده از عراق برده شده و امروزه در موزه‌ی پرگامون برلین و مجموعه‌ی کوچک‌تری در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شوند. آخرین تهدید جدی برای این اثر تاریخی، در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ و با گسترش حضور داعش در عراق شکل گرفت، که تا فاصله‌ی ۶۰ کیلومتری این بنا پیشروی کرده بودند و امکان تخریب آن توسط آن‌ها وجود داشت.
دغدغه‌ی باستان‌شناسان برای مرمت تاق کسرا
همزمان با سفر حسن روحانی، رییس‌جمهوری ایران به عراق، کارشناسان و باستان‌شناسان، از او خواستند مسأله‌ی رسیدگی هرچه سریع‌تر به تاق کسرا را با مسئولان عراقی مطرح کند، زیرا این بنا تاریخی در خطر نابودی قرار دارد. رییس انجمن علمی باستان‌شناسی ایران در نامه‌ای به علی‌اصغر مونسان، رییس سازمان میراث فرهنگی وقت، از او خواسته بود که همزمان با سفر رییس‌جمهوری ایران به عراق، با رایزنی رییس‌جمهور و وزیر فرهنگ و گردشگری عراق، افزون بر مرمت و بازسازی تاق کسرا، این یادگار درخشان فرهنگ و تمدن ایرانی در کشور عراق، زمینه‌ی حضور باستان‌شناسانِ متخصص ایرانی را برای پژوهش‌ها و کاوش‌های دامنه‌دار باستان‌شناسی در میراث فرهنگی و تمدنی ایران فراهم کنند. پس از آن ولی تیموری، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی درباره‌ی پیگیری پیشنهاد قبلی عراق درباره‌ی مرمت «ایوان مدائن» (یا همان تاق کسرا) گفته بود: ایران برای مرمت این آثار باستانی قبلاً هم اعلام آمادگی کرده بود، اما شرط آن، تأمین هزینه‌های متخصصان ایرانی از سوی عراق است که اگر این شرایط از سوی آن‌ها فراهم شود، ایران در این‌باره اقدام خواهد کرد.
این سخنان نشان می‌دهد که عزمی برای آغاز کار مرمت نیست، حتی مرمت اضطراری که باستان‌شناسان به دنبال آن هستند. چون نه عراق هزینه‌اش را دارد و نه ایران این هزینه را برای میراث فرهنگی می‌پردازد. خبرگزاری مهر نوشت، اکنون بار دیگر پس از انتشار خبر تخریب بخش دیگری از این بنا، مسئولان ایرانی آمادگی خود را برای مرمت این بنا اعلام کردند، اما همچنان این سخنان در حد حرف باقی مانده است. از آن سو، فعالان اجتماعی عراقی نیز این خرده را به مدیران دولتی خود می‌گیرند که چرا نسبت به این بنا بی‌توجه هستند و حتی آن را در فهرست میراث فرهنگی یونسکو ثبت نمی‌کنند.برای بزرگ‌نمایی، روی تصویر کلیک کنید.برای بزرگ‌نمایی، روی تصویر کلیک کنید.برای بزرگ‌نمایی، روی تصویر کلیک کنید.برگرفته از: eskannews.com
|
|
